Periaaseq
Naatsorsuutini siunertaavoq Namminersorlutik Oqartussani kommuninilu sulisut annertunerusumik erseqqissarneqarnissaat. Namminersorlutik Oqartussat suliffeqarfiutaat ilaanngillat. Naatsorsuutit Namminersorlutik Oqartussanut kommuninullu tallimanut ataatsimut immikkullu suliarineqarput.
Piffissaq tamakkerlugu sulisut (ukiumut nalunaarsuutit nalingi) aammalu sulisut amerlassusaat uuttuutitut atorneqarput. Piffissaq tamakkerlugu sulisarneq atorfillit akunnerit suliffigisimasaat malillugit naatsorsoqqitaapput. Piffissap ilaannaanut atorfillit imaluunniit akunnialunnguani sulisimasut sulinerisa sivisussusaat malillugu naatsorsorneqarput.
Pisortani atorfilinnut naatsorsuutinut pisortat akissarsialeriviat najoqqutarineqarpoq. Naatsorsuineq ukiumoortumik piffissalerneqarpoq, piffissarlu tamakkerlugu sulisut taakkulu amerlassusaat uuttuutitut atorneqarput.
Kisitsisitigut paasissutissani matumani sulisut akissarsiaat pisortat naatsorsuutaanni akissarsianut aningaasartuutitut naatsorsorneqarsimasunit allaanerupput. Assigiinngissutit annertunerusumik uani nassuiarneqarput.
Akissarsiat ilaat naatsorsuutiniittut aningaasarsianik sulianut ilaanngillat. Kalaallit Nunaata Sinniisoqarfiini, Kalaallit peqqissartut illuanni aamma Kalaallit Nunaata avataani atorfillit ilaanngillat.
Akissarsiat naatsorsuutini postinut aallanut nuunneqarsimasinnaapput kisianni aningaasarsianut sulianut ilanngunneqarsimanatik.
Inatsisartut, Naalakkersuisut aamma Kommunalbestyrelsinut akissarsisitsisarnerit allanullu akissarsisitsisarnerit ajunngitsorsiallu ilaanngillat.
Aningaasarsiat allanngortinneqarnerisa kingunerisaannik kingumoortumik iluarsiissutit, akissarsisitsisarnernut ilaapput. Aningaasarsianut iluarsissutit akunnerit suliffiusut sunnersimanngimmassuk ilanngunneqanngillat.
Akissarsisitsisarnerni aningaasarsiat sukumiinerupput naatsorsuutini suliarineqarnerinut sanilliullugit. Aningaasarsiat tassani itisilerneqarput. Taamaasilluni ajunngitsorsiassat, isumaginninnermit pissarsiat, Danmarkimi aningaasarsiat il.il. peerneqarsinnaalerlutik, naatsorsuutini peerneqarsinnaanngitsut.
Naatsorsuinerit
Pisortaqarfinni atorfillit pillugit naatsorsuutit atorfinni suliat suunerinut immikkoortillugit suliarineqarput pisortaqarfinni ingerlatsinermi aamma nuna tamakkerlugu naatsorsuutinut atungassianngorlugit. Pisortaqarfinni atorfillit pillugit naatsorsuutit Classification of the Functions of Government (COFOG) atorlugu suliarineqarput.
COFOG-imik immikkoortiterineq, pisortat aningaasaqarneranni aamma nuna tamakkerlugu naatsorsuutini immikkoortitereriaaseq atorlugu suliarineqarput.
Akissarsititsisarnermut akissarsianut nalunaarsuutini immikkoortiterineq atorneqarpoq.
Pisortaqarfinnut naatsorsuutini atorneqartartumi agguaassisarneq malillugu sulisut agguaanneqarput, taamaasilluni sulisunik agguaassineq nunap karsiata naatsorsuutaani kommunillu kontoini akuerisani agguaasseriaaseq malillugu ingerlanneqarluni.
Akissarsianut nalunaarsuutini isumaqatigiissutit agguaanneqarnerit malillugit sulisut isumaqatigiissutinut marlunnik kisitsisitalinnut agguaallugit immikkoortiterneqarput.
Piffissaq tamakkerlugu sulisartunut atorfilinnullu naatsorsuinermut periaaseq
Piffissaq tamakkerlugu sulisartut amerlassusaat (ukiumut nalunaarsuutit nalingi) piffissamut akissarsiffiusumi suliffissatut isumaqatigiissuteqarfigineqarsimasumut (qaammammusialinnut piffissaq akissarsiffik qaammammik ataatsimik naleqarpoq akunnermusialinnullu ullunik 14-inik naleqarluni) naleqqiullugit naatsorsorneqarput, qaammammusialinnullu sulinngiffeqarnerit ilanngunneqarlutik.
Sapaatip akunneranut piffissaq suliffiusoq akunnernik 40-nik sivisussuseqarpoq. Qaammammusialinnut ukiumut akunnernik 2.080-inik sivisussuseqarluni. Akunnermusialinnut ukiumut akunnernik 1.880-inik sivisussuseqarpoq (sulinngiffeqarluni akunnerit ilanngaatigereerlugit, akunnermusiallit ferieqarnersiuteqarmata).
Sulisoq piffissamit suliffissatut isumaqatigiissuteqarfigineqarsimasumit amerlanerusunik ikinnerusunilluunniit akunnernik suliffeqarsimasinnaavoq. Taamaattoqartillugu sulisut ataatsimik amerlanerusumik ikinnerusumilluunniit piffissaq tamakkerlugu sulisimasutut naatsorsorneqarput.
Akunnerit amerlassusaannut periaatsimi piffissaq suliffiusussatut isumaqatigiissuteqarfigineqarsimasoq malinneqarpoq. Qaammammusialinnut qaammammut akunnerit 173,33-upput piffissap ilaannaanut sulisartunut naqqinneqartartoq. Akunnermusialinnut ullunut 14-inut akunnerit amerlassusaat tassaallutik akissarsiat assigiinngitsut iluanni akunnerit katinnerat piffissami akunnermut suliffiusunut katillugit kisinneqarsinnaasut.
Sulisut amerlassusaat ukiumi kisitsiviusumi sulisimasut amerlassusaattut naatsorsorneqarput.
Piffissami akissarsititsiffiusimasut akunnernut kisinneqarsimanngitsut kisitsinermi ilanngunneqanngillat.
Suliffinnut sulisunullu killiliineq
Pisortani akissarsialerivit naatsorsuutini najoqqutarineqartoq tunngaviusumik pisortat suliffeqarfiutaanni tamani akissarsiat nalunaarsuutaannik imaqarpoq. Suliffeqarfiilli aammalu ingerlatseqatigiilluni suliffeqarfinnut assingusut ataasiakkaat ilaanngillat.
Suliffeqarfiit naatsorsuutini ilanngunneqanngitsut ataani allassimapput.
Suliffeqarfiit naatsorsuutini amigaataasut ilanngunneqanngitsulluunniit:
· Pisortani atorfillit nunani allaniittut.
· Pisortat ingerlatseqatigiiffittut ingerlataat (Asiaq, KNR, Mittarfeqarfiit aamma Nukissiorfiit).
· Naalagaaffimmi atorfillit (akunnermusiallit ilanngullugit) (Issittumi Sakkutooqarfik, Kalaallit Nunaanni Pinerluttunik Isumaginnittut, Politi, Kalaallit Nunaanni Eqqartuussiviit, Kalaallit Nunaanni Naalagaaffiup Sinniisoqarfia assigisaallu).
· Suliffeqarfiit imminnut ingerlatittut ilaat (Namminersorlutik Oqartussanit/kommuninit tapiiffigineqartartut).
· Piginneqatigiiffiit Namminersorlutik Oqartussanit pigineqartut.
Pisortani atorfillit kisitsisitigut paasissutissaanni killiliineq
Piffissaq nalunaarsuinermi atorneqartoq tassaavoq piffissaq akissarsiaqartitsiviusoq.
· Pisortanit nuunneqarsimasut allat akissarsianeersuunngitsut ilanngunneqanngillat (soorlu isumaginninnermi ikiorsiissutit, soraarnerussutisiat assigisaalluunniit ilaanngillat).
· Sulianut akissarsiat ilanngunneqanngillat (soorlu ataasiaannartumik akissarsiat, siulittaasut akissarsiaat, qatserisartut akissarsiaat, kommunalbestyrelsit akissarsiaat, suliunnaarnersiutit assigisaalluunniit ilanngillat).
· Politikerit akissarsiaat akunnerit suliffissatut isumaqatigiiffigineqarsimasut malillugit akissarsiatut isigineqanngillat. Taamaattumik politikerit akissarsiaat pisortani akissarsiani allani akunnernullu taakkununnga taamaallaat ilaapput.
· Atorfillit ukiup ataatsip ingerlanerani akunnernit marlunnit sivikinnerusumit sulisimasut (ukiumut naatsorsuutini nalinga 0,001) ilanngunneqanngillat.