Sinerissap agguataarnera
1.januaari 2018-imi Qaasuitsup Kommunia kommuninut marlunnut avinneqarpoq. 2009 tikillugu kommunit agguataarneqarneri malillugit nalunaarsuisarnerup suli pisariaqartinneqarnera peqqutigalugu ‘immikkoortortaqarfinnik’ taallugit nalunaarsuineq piffinnut pineqartunut atorneqarpoq. Innuttaasunut nalunaarsuutit aammattaaq ersarinnerusumik nassaassaalerput, tassalu sumiiffinnut najugaqarfigineqartunut nalunaarsuutit.
Siornatigut ‘kommunit avataanni najugallit’ nalunaarsorneqartarput, tassani ilaatigut qallunaat amerikarmiullu 1951-imi isumaqatigiissutaat malillugu illersornissamut suliaqarfinni inuit sakkutuujunngitsut aammalu silasiorfiit nalunaarsuiffigineqartarsimallutik. 2001-imi Kangerlussuaq Sisimiut Kommuniata ataaniilerpoq.
Kisitsisaataasivimmi tabelip takutippaa sumiiffiit agguataarneri, piffissaq kingumut uterlugu. Assersuutigalugu Kangerlussuaq Qeqqata Kommunianut ilanngullugu nalunaarsorneqarpoq aammalu Sisimiut 1977-imit ullumikkumut.
Ilagisariittut attaveqarneq
Ilagisariittut Kalaallit Nunaannut attaveqarneq nassuiagaavoq, angajoqqaajusoq imaluunniit angajoqqaajusut Kalaallit Nunaanni inunngorsimasuusut.
Kinguaassiorneq tamakkiisoq (BRR)
Kisitsisip ilanngaatitaqanngitsumik kinguaassiorneq (BRR) takutippaa niviarsiaqqat ajornatik inuusut, arnat 1.000-iugaangata, kinguaassiorsinnaassuseqarfiup nalaani, tassalu 15-49-nik utoqqaassusillit, taakku arnat ernigunik piffimmi pineqartumi nalunngisat naatsorsugaanerisa nalaanni, arnat 50-inik utoqqaassuseqalinnginnerminni toqusimanngikkunik.
Angajoqqaat
Inuit nalunaarsorsimaffiini innuttaasut inatsisit malillugit kikkut angajoqqaarineraat paasissutissartaqarput. Inoorlaanut tunngasumik paasissutissat amigartarput, tassa ataataasup katissimanngitsup ataataanini akuereqqaartussaasarmagu. Aammalu 1960 sioqqullugu inuusut paasissutissartaat amigartarlutik. Erninerilli pillugit allaaserisami angajoqqaaviit paasissutissartaat atorneqarput.
Sumi inunngorsimaneq
Naatsorsukkani amerlanerpaani innuttaasut sumi inunngorsimanerinut immikkoortiterneqartarput. Immikkoortut marluusarput: Kalaallit Nunaanni inunngortoq, Kalaallit Nunaata avataani inunngortoq. Inoqarpoq ikittuinnaagaluartunik sumi inunngorsimaneri paasissutissartaqanngitsunik. 2021 sioqqullugu naatsorsueqqissaarnerni tamakku Kalaallit Nunaata avataani inunngortutut naatsorsuunneqartarput. Taakkuli 11. Februaari 2021-mi iluarsineqarput, CPR-imit paasissutissat immikkuullarissut Naatsorsueqqissaartarfiup pisalernerisa kingunerisaanik, kisitsisit pineqartut piffissamut siusinnerusumut iluarsaanneqarput.
Inunngorfiit (annertusisaq)
2021-mi kisitsisaataasivimmi tabelit inunngorfinnik annertusisanik ilaneqarput. Nunasisut taakkulu kinguaavinut periuseq Statistisk sentralbyråmi (Norgemi naatsorsueqqissaartarfik, ssb.no) atorneqartoq tunngavigalugu suliarineqarput. Kodit tunngaviusut ’kxyz’ atorlugit naatsorsuisoqarput, taakkulu ima immikkoortitigaapput:
k: kodi
x: 0 Kalaallit Nunaanni inunngorsimasoq, 1 Kalaallit Nunaata avataani inunngorsimasoq
y: angajoqqaat 0-2 amerlatigisut Kalaallit Nunaata avataani inunngorsimapput
z: aanaakkut aamma aataakkut 0-4-nik amerlatigisut Kalaallit Nunaata avataani inunngorsimapput
imaappoq’k000’ Kalaallit Nunaanni inunngorsimasuusoq, taassuma angajoqqaavi Kalaallit Nunaanni inunngorsimasut aamma aanaakkui aataakkuilu tamarmik Kalaallit Nunaanni inunngorsimasut.
Ernisartut nalinginnaasumik amerlassusii
Arnat 15-49-nik utoqqaassusillit 1.000-iugaangata uumallutik inuusut amerlassusaat.
Agguaqatigiissillugu inuttaasut inuuneqqortussusaat
Agguaqatigiissillugu innuttaasut inuuneqqortussusaat ”piffissamut inuuffigisamut” taaguutitut atorneqarpoq. Agguaqatigiissillugu innuttaasut inuuneqqortussusaannut kisitsit naatsorsorneqartarput naatsorsuinerit tulleriit marluk agguaqatigiissinnerisigut.
Agguaqatigiissillugu inuuneqqortussuseq
Anguniakkami taaneqartarpoq piffissaq inuuffiup sinnera tassa taaneqartarmat agguaqatigiissillugu inuup inuuffigisassaasa sinneri, tassa ukiuni inuuffiusuni toqusarneri piffissamut naatsorsuinerup pineranut naapertuuppat. Agguaqatigiissillugu piffissaq inuuffiusoq isumaqartinneqarajuppoq agguaqatigiissillugu 0-inik utoqqaassusilik.
Kinguaassiornermi ilanngaatit(NRR)
Kinguaariinni arnat 1000-iugaangata, taakkunannga arnat ilimagisatut inunngortut erniorsinnaassuseqartut, ernisut toqusullu piffissami misilittakkat malillugit naatsorsuinernut naapertuuttumik.
Ernisarneq (TFR)
Tassani siunertaavoq assersuutitut kinguaariinni arnat 1000-it erniorsinnaassuseqarnerup nalaani (15-49-nik utoqqaassusillit) qassinik meerartaarsinnaanerat, arnat 50-inik ukioqalinnginnerminni toqusimannginnissaat tunngavigalugu, aammalu arnat ernisimassappata piffissami misilittakkat malillugit naatsorsuinernut naapertuuttumik.
Meeraaqqat toqusarnerat
Uumallutik inunngortut 1000-iugaangata ukiumi inuuffimmi siullermi toqusut amerlassusii.
Agguaanerit assigiissaakkat
Innuttaasut akornanni utoqqaassutsit assigiinngitsut agguarneri assersuussassat, eqquinngitsunik naammassineqarsinnaasarmata, eqquinngitsunik naammassinnittarnerit misiligutitut nungutinnissaat, tamanna innuttaasut utoqqaassusaannut assigiimmik agguaaneq atorlugu nunguteriarneqassalluni. Ukiup qaammatisiutai pillugit allanngorarnerit nalaatsornikkut pisut sunniinerat millisinniarlugu naatsorsuinerit ukiunut 5-inut ataatsimut naatsorsuinerit ingerlanneqarput.
Ernisarnerit tulleriissaarneri
Ummallutik inunngortut innuttaasut 1000-iugaangata.
Toqusut amerlassusiisa tulleriissaarneri
Toqusut amerlassusii innuttaasut 1000-iugaangata.
amerlassusaanut ilannguttoorneqarsimasut iluarsineqarput.