Aallaqqaasiut
Inunnut ilaquttanut, suliffeqannginnermik
eqqorneqartunut, pisut malittaat annertoqaat. Inuttut nammineq pilliutigisariaqakkat saniatigut suliffeqannginneq inuuniarnerup annertuumik apparneranik kinguneqarsinnaasarpoq. Inuiaqatigiit
ataatsimut isigalugit suliffeqannginneq pisortaqarfinnit
ikiorsiinissaanut aningaasartuutinik
malitseqartarpoq, aningaasat
isertitat akileraarnikkut akitsuusiinertigut ikinnerulernerannik
aningaasaqarnerullu annikillineranik.
Politikkip tungaatigut
ingerlaavartunik suliffeqannginnerup
akiorniarneqarnissaanut siunnersuisoqartarpoq
suliffissaqarnissakkut suliniutinik
aallartinissaanernik, ilinniarfissanik
neqerooruteqarnertigut, atorsinnaasatigut
pisussaaffeqarnermik sukaterinertigut
suliffissaqarnikkulluunniit periarfissarissaarnerusumut
nuunnissamut ikiorsiinikkut.
Suliffeqarneq pillugu kisitsisit atorlugit nassuiaasiaq naammaginartuussappat pingaaruteqarpoq,
suliniutit eqqortut aallartisartariaqartut. Takuneqarsinnaassaaq,
inuussutissarsiutit suut siuariartornersut, inuussutissarsiutit
suut kinguariartornersut, nunamilu sumi suliffissat
nutaat saqqummerarnersut. Taakkulu saniatigut ajornanngitsuusariaqarpoq
suliffeqanngitsut sulisullu
utoqqaassusii, suiaassusii,
najugaqarfii ilinniagaqarnerinullu
tunngasut paasissutissat nassaassaanissaat.
Nunani amerlanerni aammalu nunani avannarlerni angisuuni sulisinnaasut pillugit ingerlaavartumik misissuinerit pisarput, innuttaasut iluanni inissisimasut aperineqassasut suliffeqarnermut qanoq attaveqarnerannik. Akissutaasut tunngavigalugit innuttaasut immikkoortinneqassapput suliffeqartunut,
suliffeqanngitsunut inunnullu
suliffillit avataanniittunut.
Kalaallit Nunaanni innuttaasut ikippallaarnerat peqqutaalluni suliffeqarneq pillugu kisitsisit atorlugit apersuinertigut nassuiaasiornerit pinissaat akisuallaarpoq. Paarlattuanik kommuneqarfiit Namminersortullu sulinerminnut atugassanik aaqqissukkanik nalunaarsuutaat atorlugit sulineq ingerlassaaq.
Kalaallit Nunaanni Naatsorsueqqissaartarfik
2012-mi siullermeerluni ataqatigiissumik
sulineq suliffeqannginneq sulisinnaasullu pillugit
naatsorsuivoq. Naatsorsukkat
nutaat takutippaat, Kalaallit Nunaata FN-p iluani Nunat assigiinngitsut
akornanni sulinissamut aaqqissuussap (ILO)-p pitsaassusissamut
innersuussutai qanillattorai.
Suliffeqarnerup ineriartornera
pillugu paasissutissanik sukkanerusumik atorfissaqartitsinerup
akuerinissaa pillugu, suliffeqarneq pillugu kisitsisit atorlugit nassuiaasiat qaammatikkaartumik suliffissarsiortunut naatsorsorlugit
allattukkanik suli ilaartorneqassapput. Qaammatikkaartumik
naatsorsukkat siusinnerusukkut
taaneqarput ”suliffissaaleqinermik
eqqugaasut”, siunissamilu taaneqartassallutik ”suliffissarsiortutut
nalunaarsukkat”. Taaguummik
allannguineq erseqqissarneqassaaq,
suliffissaaleqineq pillugu kisitsisit atorlugit nassuiaasiorneq nunat assigiinngitsut akornanni pitsaassusissamut nalinginnaasumik
naatsorsuinerunngimmat.
Suliffissarsiortutut nalunaarsukkat
Qaammatikkaartumik suliffissarsiortutut nalunaarsukkani
naatsorsukkanut najoqqutaavoq
kommunit allaffissornikkut aaqqissukkat najoqqutaralugit qarasaasiamut immiussaat. Kommunit ingerlaavartumik inuit suliffissaaleqinermik peqquteqartumik
saaffiginnittut inuup normuisa uppernarsaataannik saaffiginniffiullu ulluinik qarasaasiamut immiussisarput.
Kalaallit Nunaanni Naatsorsueqqissaartarfik
qaammatit tamaasa kommuneqarfinnit sisamat nalunaarsukkat
allattorsimaffiannit pissarsisarpoq.
Naatsorsueqqissaartarfik teknikki
atorlugu nalunaarsuutinik misissuisarpoq, soorlu misissorneqartarput, inuit pineqartut
sumiiffinni arlalinni nalunaarsorsimanersut. Naatsorsueqqissaartarfiup
tamatuma saniatigut nalilersortarpaa nalunaarsukkat taamaannerisut uppernartutut saqqummiussaanersut. Assersuutitut
illoqarfinni nalunaarsukkanik
annertuumik qaffariartoqarpat
annertuumilluunniit appariartoqarpat,
Naatsorsueqqissaartarfiup suliffissarsiuussisarfiit
sumiiffinniittut nassuiaateqarnissamik
qinnuiginninnermik atassuteqarfigisarpai.
Inuit 18-it inorlugit
ukiullit, suliffissarsiortutut
nalunaarsorsimasut, nassuiaasiap
saqqummersinneqannginnerani immikkoortinneqartarput.
Inuit 18-it inorlugit ukioqartut
malitassat malillugit pisortanit ikiorsiissutinik pisinnaaneq ajorput, taamatullu ikiorsiissutinik pisinnaannginnertik pissutigalugu
suliffissarsiortutut nalunaarsorneqarsinnaanatik.
Suliffissarsiortutut nalunaarsukkanik naatsorsuinermi ulloq manna tikillugu nunaqarfinni innuttaasut akuutinneqarneq ajorput. Naatsorsueqqissaartarfiup paasivaa,
nunaqarfeqartoq allaffissornikkut
aaqqissugaaneq malillugu suliffissarsiortunik nalunaarsuinermik
ingerlatsinngitsunik, nunaqarfiillu
arlallit ukiup ataatsip ingerlanerani qaammammi ataatsimi qaammatiniluunniit arlalinni, suliffissarsiortunik nalunaarsuisimanngitsut.
2013-miit Naatsorsueqqissaartarfik nunaqarfinni suliffissarsiortut kisitsisaannik tamanut nalunaaruteqartalerniarpoq. Imaassagunarpoq,
aallaqqaataani kisitsisit taakku illoqarfiit kisitsisaannut sanilliullugit nalorninarnerussasut, nunaqarfiillu
ilaasa kisitsisaat naatsorsukkatut missingersukkatullu
isikkoqassallutik.
Qaammammi ataatsimi inuk ataaseq suliffissarsiortutut naatsorsugaassaaq, apeqqutaanani inuk suliffissarsiortutut qaammat naallugu nalunaarsorsimanersoq imaluunniit
ulloq ataaseq.
Suliffissarsiortunik nalunaarsuinermi najoqqutassat
Peqqutit amerlasinnaapput naatsumik sivisunerusumilluunniit suliffeqanngissinnaanermik.
Assersuutitut siusinaartumik
utoqqalinersiuteqalersimasutut, ilinniagaqartutut,
angerlarsimasutut, ilinniagaqaqqittutut
imaluunniit atornerluinermik
akornuteqartutut inissisimasoqarsinnaavoq.
Taamatuttaaq inuit, suliffeqaraluarlutik,
isertitaqaratik sulinngikkallartarput.
Tamanna meerartaarnermi sulinngiffeqarnermik, napparsimalluni
sulinngikkallarnermik, angerlartitaagallarnermik
imaluunniit piniagassat piffissap ilaatigut ajornarsinerinik peqquteqarpoq.
Nunat assigiinngitsut akornanni naatsorsueqqissaarnermi suliniaqatigiiffinni
aalajangersimasunik maleruagassaqarpoq,
inuk qaqugu suliffissaaleqisutut taaneqassanersoq,
aammalu qanoq ilisukkut inuk suliffeqarnerup avataaniittutut isigineqassanersoq. Assigiiaartumik
taaguusersuinerit eqqanaassavaat,
kisitsisit piffissap sivisunerusup ingerlanerani ineriartornerisa malinnaaviginissaat,
taakkulu illoqarfinnut nunanullu allanut sanillersuunneqarsinnaanerat. Nunat
assigiinngitsut akornanni suliniaqatigiiffiup (ILO) FN-p ataani
inissisimasup suliffissaaleqisoq
sulileriaannaq, suliffissarsiortutut
taasarpaa, suliffissarsiortutut
inissisimasoq, suliffeqalernissamut
piareersimasoq piffimmilu suliffimmik ingerlataqanngitsoq.
Aatsaat 2012-mi Kalaallit Nunaanni najoqqutassamik suliaqartoqarpoq,
kommuneqarfinni sullissisut
aalajangissagaat, qaqugu qanorlu inuk suliffeqanngitsoq
suliffissarsiortutut nalunaarsorneqassanersoq.
Najoqqutassaq suliarineqarpoq
suliffissarsiortunut sulilersitsiniarnermi
periutsip pitsanngorsarnissaa
siunertaralugu, tamannalu siunissami suliffeqarnermut tunngasunik kisitsisinik pitsaanerusunik takutitsisinnaanermik
periarfissiilluni. Immikkuullarissumik
maluginiarneqarsinnaavoq najoqqutassami
suliffissarsiortut, qanoq sulilernissamut piareersimatiginerat
apeqqutaalluni assigiinngitsut
3-nut inissinneqarsinnaanerat:
Immikkoortumi 1-mi inuit inissinneqartartut tassaapput suliffissamik innersuussinermi sulileriaannaat. Taakkuupput suliffissarsiortut piginnaanillit,
suliffissamik tulluuttumik piginnaaneqartut. Immikkoortumi
2-miittut tassaapput, sulinermik
ingerlatsisinnaanermut annertuumik
ikorfartortariallit, taakkuullutillu
immikkut sulilersitsiniarnikkut
imaluunniit katsorsaanikkut
suliniarfigineqaqqaartariallit, taakkunatigullu
aatsaat sulinermik ingerlatsilersinnaalersussat. Immikkoortumilu
3-miittut tassaapput sulilersinneqarsinnaanissaminnut
annertuunik ajornartorsiuteqarnerat
peqqutaalluni sulisinnaanngitsut
imaluunniit suliffeqarnerup
iluani suliniutini akuusinnaanngitsut.
Kommuneqarfiit suliffissarsiortut immikkoortunut
inissitsiternerat suliaralugu
aallartereerpaat, suliarli suli naammassinngilaq. Unammillernartuuvoq, suliffissaaleqisut
illoqarfinnut nunaqarfinnullu
tamanut siammarsimammata. Najoqqutassiap nassiussornera ilutigalugu, illoqarfinni nunaqarfinnilu kommuneqarfinni sullissisunut pikkorissaanerit annertuut ingerlanneqarput. Immikkoortunut inissitsiterinerit
naammassippata, Naatsorsueqqissaartarfiup
nalilissavaa, suliffissarsiortut
immikkoortumi 1-miittuinnaat ILO-p maleqqusaa malillugu suliffissaaleqisutut taaneqassanersut.
Kommuneqarfiit akornanni maannamut aalajangikkat tunngaviusut malillugit suliffissarsiortoq suliffissarsiortutut qaqugu qanorlu nalunaarsussanersoq assigiissumik pisimanngilaq. Taamaattorli kommunet ilaasa periusertik ukiut ingerlanerini allanngortissimavaat, assersuutigalugu
kommunerujussuanngortitsinerit pinerini.
Taamaattumik nalunaarsuusiamik
atuartartut eqqumaffigisariaqarpaat,
suliffissarsiortut amerlassusaasa
allanngornerat allaffissornikkut
periutsit allanngornerannit
peqquteqarsinnaammata.
Suliffeqarneq pillugu kisitsisit atorlugit nassuiaasiap ataqatigiinnera
Naatsorsueqqissaartarfik siullermeerluni ataqatigiinnerusumik
suliffeqarneq pillugu kisitsisitigut nassuiaasiamik
2012-mi saqqummiivoq, ILO-p maleruaqqusaanut
qaninnerusumik pitsaassusilimmik.
Suliffeqarneq pillugu kisitsisitigut nassuiaasiami innuttaasut 18-it 64-illu akornanni
ukiulinnut, sulisunut, suliffissaaleqisunut aammalu sulisinnaasut avataaniittunut agguataarneqarput.
Nassuiaasiap suliarineqalinnginnerani paasissutissanik
amigaatigineqartunik annertuumik
piffissartornartumillu katersuiffiusimavoq.
Tamakku paasissutissat kommuneni qarasaasiakkut it atorlugu aaqqissuussatigut ikkussuunneqarsimanngillat, kisianni
assigiinngitsutigut excelini,
tekstbehandlingsdokumentini aammalu
assammik allattukkani pissarsiarineqarsimallutik.
Ataqatigiissumik suliffeqarneq pillugu nassuiaasiap tunngavigivaa,
sulisut amerlassusaasa naatsorsornerat,
tassani pingaarnertut tunngavigineqarpoq sulisitsisup qaammatikkaartumik Akileraartarnermut
aqutsisoqarfimmut tunniuttagai
a-skat-imut nalunaarutit. Suliffeqanngitsut ILO-p maleruaqqusai
malillugit suliffissarsiortutut
naatsorsorneqassapput, piffissami
naatsorsuiffiusumi sulisuusimanngippata.
Naggataatigullu sulisorineqarsinnaasut
avataaniittut (suliffeqanngitsut
sulisinnaagaluartut avataaniittut)
pineqarput piffissami pineqartumi suliffeqarsimanatillu
suliffissarsiortutullu nalunaarsorneqarsimanngitsut.
Kisitsisaasivimmi periarfissaavoq
kisitsisinik aallernissaq, taakkunani suliffissaaleqisut, sulisorineqartullu suiaassusaannut
ukiuinut najugaqarfiinullu agguataarlugit aaneqarsinnaallutik.
Sulisunullu tunngasoq branchenut aamma suliffivinnut saniatigooralugulu suliffinnut agguataarsimallutik.
Taanna nassuiaasiaq nutaaq tassaavoq suliffissaaleqinerup procentinngorlugu naatsorsornissaanut
periarfissaqalersitsisoq, nunat
allat procentiinut sanillersuunneqarsinnaasoq. Suliffissaaleqinermi
procenti nassuiagaavoq, suliffissaaleqisut amerlassusaat sulisinnaasunut sanilliullugu. Suliffissaaleqinerup procentia naatsorsorneqaraangat, inuit sulisinnaasut
avataani inissisimasut ilanngullugit naatsorsugaaneq ajorput.
Kalaallit Nunaat taamaalilluni suliffeqarneq pillugu suliamut pitsanngortitamik uppernarsaateqalerpoq. Suliffeqarneq
pillugu kisitsisitigut nassuiaasiani nutaani 2010-mut
2011-mullu kisitsisaagallartunit imaqarpoq.
Kisitsisit 2012-mut tunngasut
aatsaat 2013-ip ukiaanerani
2012-mi akileraarnermut tunngasut
naammassereerpata suliarineqarsinnaavoq.
Maannamut nassuiaasianik sulinissamut periarfissaasut tulleriiaarinerillu tunngavigalugit
suliffissarsiortutut nalunaarsorsimasut
amerlassusaat pisariaqarluinnarpoq
ilanngunneqassasut, suliffeqarnermi
pissutsit allanngorarnerisa
ineriartornerisalu nalilersorneqarnissaanni
pisariaqartinneqarmata.
Tunngaviit pisariaqartitat pingaarnerit, suli suliffeqarneq pillugu kisitsisitigut nassuiaasiani pitsanngortitsinissamut
atugassat qularnanngitsumik,
tamakkiisumik aammalu kommuneni eqqortumik suliffissarsiortunik nalunaarsuinermi,
piffissaq eqqorlugu pisariaqartinneqarput.
Suliffissaaleqisut suliffissarsiortutullu nalunaarsukkat amerlassusaasa assigiinngissusaat
Suliffissaaleqisut naatsorsornerisa suliffissarsiortutullu
nalunaarsukkat naatsorsornerisa
immikkut annertuumik allaassutigaat, naatsorsukkat imaaliinnarlugit sanilliunneqarsinnaannginnerat.
Suliffissaaleqisut amerlassusaat
nalinginnaasumik appasinnerussaaq
suliffissarsiortutut nalunaarsukkaninngaanniit,
tamanna qaammammi pineqartumi suliffeqannginnissamik
suliffissarsiortutut piumasaqaateqarmat.
Taamaakkaluartoq periutsikkut
assigiinngitsunik naatsorsueriaaseqarpoq.
Suliffeqarneq pillugu nassuiaasiani taamaallaat pineqarput inuit, Kalaallit Nunaanni ukiup aallartinnerani naaneranilu inunnik allattorsimaffimmeereersimasut,
suliffissarsiortutulli nalunaarsorsimasut
akorniniittarput nunatsinnut
nuuttut avalattulluunniit imaluunniit ukiup ingerlanerani toqukkut qimagussimasut. Suliffeqarneq pillugu nassuiaasiani nunap immikkoortuini najugaqarfinnut agguataarineq ukiup naanerani pisarpoq, kisianni suliffissarsiortutut nalunaarsukkat,
ulloq suliffissarsiuussisarfimmut
illoqarfigisamilu saaffiginniffik
aallaavigalugu naatsorsorneqartarlutik.